مثل تمام سبک‌های دیگر، معماری گوتیک هم یک پروسه طولانی شکل‌گیری داشته است. کلیساهای بلند با پنجره‌های بلند رنگی و سقف‌های گنبدی نوک‌تیز، از قرن 12 تا 16 ابتدا در فرانسه و بعد در سراسر اروپا ساخته شدند که بعدها به عنوان معماری گوتیک از آن‌ها یاد شد. این سبک کاملا ساخته هنر معماران فرانسوی […]
مثل تمام سبک‌های دیگر، معماری گوتیک هم یک پروسه طولانی شکل‌گیری داشته است. کلیساهای بلند با پنجره‌های بلند رنگی و سقف‌های گنبدی نوک‌تیز، از قرن 12 تا 16 ابتدا در فرانسه و بعد در سراسر اروپا ساخته شدند که بعدها به عنوان معماری گوتیک از آن‌ها یاد شد. این سبک کاملا ساخته هنر معماران فرانسوی بوده و در زمان خودش به عنوان Opus Francigenum به معنی کار فرانسوی، شناخته می‌شود. اما اینکه این نوع سازه‌ها چطور ساخته شدند و ویژگی آن‌ها چه بود، موضوعی است که در ادامه این مقاله از هلدینگ ساختمانی سپنتا به آن می‌پردازیم.
یوجین کولبرگ، مدیر اصلی شرکت معماری کولبرگ در نیویورک، توضیح می‌دهد که: «سبک گوتیک به یک نوع سازه خاص مربوط است — فقط سازه‌های مذهبی. سازندگان این کلیساهای جامع قصد نداشتند معماری گوتیک خلق کنند، آن‌ها با روشی که بلد بودند و با ابزارها و توانایی‌هایی که در دسترس داشتند، کلیساها را ساختند، و مانند هر چیز دیگری، این سبک نتیجه یک پیشرفت بود.
سبک گوتیک برای اولین بار در اوایل قرن دوازدهم در شمال فرانسه ظاهر شد و به‌سرعت از خاستگاه خود در معماری به مجسمه‌سازی، پارچه‌ها و نقاشی، از جمله نقاشی‌های دیواری، شیشه‌های رنگی و دست‌نوشته‌های مصور، گسترش یافت. این سبک طراحی پیچیده و جدید، ترکیبی از مشاهده دقیق طبیعت با ظرافت بالا بود. گوتیک به‌سرعت در سراسر اروپا پذیرفته شد و نسخه‌هایی از این سبک تا قرن شانزدهم همچنان قابل مشاهده است.
اصطلاح «گوتیک» برای اولین بار توسط نویسندگان ایتالیایی در دوره رنسانس متاخر (اواخر قرن پانزدهم تا اوایل قرن هفدهم) ابداع شد. این واژه به‌صورت تحقیرآمیز و به‌عنوان مترادفی برای کلمه «وحشیانه» به کار رفت. آن‌ها این نوع هنر را خام و زشت می‌دانستند و آن را به قبایل گوتیک نسبت دادند که در قرن پنجم میلادی امپراتوری روم و فرهنگ کلاسیک آن را نابود کرده بودند.
معماری گوتیک ویژگی‌های اغراق آمیز دارد به همراه قوس‌های بسیار بزرگ و پنجره‌های شیشه‌ای رنگی پرزرق‌وبرق از کلیساهای قبل از این دوره متفاوت است. حتی روی دیوارها و پنجره‌های کلیساهای گوتیک داستان‌های مذهبی به نمایش درمی‌آیند. کولبرگ در این مورد می‌گوید: «در اوایل قرون وسطی، زائرانی بودند که برای زیارت به این مکان‌ها می‌رفتند و این سازه‌ها به فضایی نیاز داشتند تا جمعیت‌هایی را که اغلب خواندن و نوشتن بلد نبودند، در خود جای دهند.»
سبک گوتیک دیوارهای ضخیم و صلب سبک رومانسک را کنار گذاشت تا راه را برای سازه‌های بلندتر و عظیم‌تر باز کند. برای سازگار شدن با این دیوارهای نازک‌تر و سبک‌تر، سازندگان دوره گوتیک از پشت‌بندهای معلق (flying buttresses) استفاده کردند تا وزن اضافی را تحمل کنند و نیاز به دیوارهای ضخیم نباشد.
ویژگی‌های کلیساهای گوتیک مثل قوس‌های نوک‌تیز بلند و پشت‌بندهای معلق در ساختمان‌هایی دیده می‌شد که بیشتر در شمال اروپا قرار داشتند، جایی که نور خورشید بسته به مکان و فصل سال می‌توانست کمیاب باشد، به هرحال کلیسا مکان بزرگی بود که روشن کردن آن با نور شمع کار دشواری بود و پنجره‌های بلند که به کمک تکنولوژی جدید، معماران فرانسوی قادر با ساخت آن شدند، کمک کرد تا فضای کلیساها بسیار بزرگ تر شود.
اما پنج ویژگی معماری گوتیک وجود دارد که آن را از سایر سبک‌ها متمایز می‌کند.
پشت بندهای در معماری خارجی گوتیک غالب هستند و در نمای کناری تمام سازه‌های سبک گوتیک قابل دیدن هستند. با بازتوزیع وزن از سطوح سنگین‌تر و بالاتر یا طبقات، پایداری بیشتری ایجاد می‌کنند. و هم تزئینی هستند و هم کاربردی، و اغلب حسی از پرواز را به نمایش می‌گذارند، به همین دلیل این نام را دارند. پشت بند یا تکیه گاه های معلق با کنده‌کاری‌های پیچیده تزئین شده‌اند تا هاله‌ای از شکوه و عظمت را القا کنند. این ستون‌ها یک ابزار مهندسی و شاهکار فنی بودند که امکان پایداری بیشتر را فراهم می‌کردند و با ارائه پایداری جانبی، به سازه اجازه می‌دادند دیوارهای نازک‌تری داشته باشد.
معماری گوتیک به جای استفاده از قوس‌های گرد سبک رومانسک، از قوس‌های نوک‌تیز استفاده می‌کرد که شبیه به قوس‌های موجود در سازه‌های اسلامی بودند. هدف از به‌کارگیری قوس‌های نوک‌تیز، ایجاد فضای بیشتر با ساخت عمودی بود. زمانی که سازه بلندتر باشد و به سمت بالا کشیده شده باشد، به پشتیبانی زیادی نیاز ندارد زیرا که پشت بندهای معلق پشتیبانی لازم را به دیوارها می رسانند.
سازه‌های گوتیک با سقف‌های بلند و پنجره‌های بزرگ شناخته می‌شدند، و این کار با استفاده از طاق‌های دنده‌دار (ribbed vaults) ممکن شد. طاق‌های دنده‌دار نه‌تنها از نظر بصری خیره‌کننده هستن، بلکه با قرار دادن قوس‌ها کنار هم یا به‌صورت موازی، پشتیبانی ساختاری برای سقف‌های گرد فراهم می کردند. مشابه قوس‌های نوک‌تیز، طاق‌بندی دنده‌دار یک روش مهندسی برای ارائه پشتیبانی بدون نیاز به حجم زیاد متریال بود. در نتیجه، همه چیز سبک‌تر به نظر می رسید و حس سنگینی نمی دادند.
در حالی که بسیاری از عبادتگاه‌ها پنجره‌های شیشه‌ای رنگی دارن، این ویژگی در معماری گوتیک به‌طور برجسته‌ای دیده می‌شود. به‌عنوان مثال، سه پنجره معروف رز (Rose Windows) در کلیسای نوتردام را در نظر بگیرید. پنجره رز جنوبی، یا «رز دو میدی»، حدود ۱۲.۹ متر قطر دارد و بزرگ‌ترین پنجره در این کلیسا است. مثل پنجره رز شمالی، این پنجره هم در اواسط قرن سیزدهم ساخته شده و برای تزئین و ورود نور طبیعی به داخل فضای بزرگ کلیسا سخته شدند.
شاید تصور زمانی که گوشی‌های هوشمند و اینترنت در دسترس نبودند سخت باشد، اما قرن‌ها پیش، تزئینات و جزئیات پیچیده بودند که داستان‌ها و روایات را به مردم منتقل می کردند. مجسمه های پیجیده و تزئینات روی پنجره ها، ستون‌ها از بارزترین ویژگی های سبک گوتیک هستند. این جزئیات در معماری گوتیک به قدری دقیق بودند که به عنوان یک ابزار آموزشی عمل می‌کردند و در تاریخ کمتر سبکی دیده شده که به این شکل تاثیرگذار باشد.
بیشتر بخوانید: المان هایی که در دکوراسیون داخلی نقش مهمی دارند
کلیسای جامع شارتر (Chartres Cathedral): واقع در شهر شارتر فرانسه، یکی دیگر از شاهکارهای معماری گوتیک است که به خاطر زیبایی خیره‌کننده، پنجره‌های شیشه‌ای رنگی بی‌نظیر و حفظ عالی ساختار اصلی‌اش شناخته می‌شود. این بنا که به نام “کلیسای جامع نوتردام شارتر” نیز معروف است، پس از آتش‌سوزی بزرگی در سال ۱۱۹۴ ساخته شد و تا حدود سال ۱۲۶۰ به اتمام رسید. این کلیسا به دلیل اختصاص به حضرت مریم (Notre-Dame) و همچنین نگهداری از یک اثر مقدس (لباس حضرت مریم) اهمیت مذهبی زیادی دارد.
در میان انواع سبک‌های دکوراسیون داخلی، سبک گوتیک احتمالا کمترین تاثیر را در فضاهای غیر‌مذهبی دارد. با اینکه در سایر هنرها، گوتیک نقش مهمی داشته، و حتی نقاشی‌ها یا مجسمه‌های آن در دکوراسیون خانه‌های کوچک استفاده می‌شده، اما سقف‌های بلند و طاق‌های دنده‌ای قوس دار، کاربردشان برای کلیساها بوده. طراحی داخلی این کلیساها، با این هدف طراحی شده‌اند که فضایی برای تامل باشند. سقف‌های بلند و فضای نورانی, معنویت را به همراه حس تنهایی به ارمغان می‌آورند که انسان‌ها در آنجا بتوانند خلوت کنند و از حواس پرتی‌ها به دور باشند.
سبک گوتیک در بین قرن‌های 12 تا 16 در فرانسه شروع شد و به سرعت در کلیه اروپا رواج یافت. تاثیرات معماری گوتیک همچنان در هنر ماندگار است و سبک و فضاسازی جدیدی را برای دیزاین کلیسا و فضاهای مذهبی به ارمغان آورد. برخی از مهم‌ترین آثار معماری در جهان، در سبک گوتیک هستند و در سراسر اروپا از فرانسه تا انگلستان، آلمان، اسپانیا، پرتغال و روسیه دیده می‌شوند.
دیدگاهتان را بنویسید
ذخیره نام, ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی بنویسم.
Δ